Σήμερα 5/2 με το άνοιγμα του Τριωδίου, ξεκινούν τυπικά και οι αποκριές για το 2023. Λέμε τυπικά γιατί ουσιαστικά αυτό που ξεκινά είναι η κινητή περίοδος από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου και κρατά μέχρι το Μεγάλο Σάββατο.
Ένα από τα πάμπολλα θρησκευτικά, ημι-θρησκευτικά και παραδοσιακά/λαογραφικά δρώμενα που θα πραγματοποιηθούν μέσα στις επόμενες τέσσερεις εβδομάδες, είναι οι Τζαμάλες.
Έθιμο από την εποχή της τουρκοκρατίας ακόμη, οι Τζαμάλες είναι μεγάλες φωτιές οι οποίες ανάβουν σε κεντρικές πλατείες (και για λόγους πυρασφάλειας όπως έχουμε ήδη αναφέρει στο παρελθόν), με τον κόσμο να χορεύει γύρω τους. Απαντώνται στα Ιωάννινα (φέτος 26/2) και η ονομασία τους προέρχεται από την αντίστοιχη αραβική για την καμήλα (jamal).
Έτσι άλλωστε χρησιμοποιείται, ως καμήλα, σε αποκριάτικες εκδηλώσεις στη Θράκη όπου το ανθεκτικό τετράποδο μαζί με τον καμηλιέρη του είναι βασικοί πρωταγωνιστές στις παραστάσεις δρόμου κατά την αποκριάτικη περίοδο.
Οι Τζαμάλες ως φωτιές πάλι παραπέμπουν σε παλαιότερα, πανάρχαια καλύτερα, έθιμα τα οποία σχετίζονται με την πίστη των πρώτων συγκροτημένων κοινωνιών για την εξαγνιστική δύναμη της φλόγας και τη χρήση της ως καθαρτήριου μέσου ενάντια σε πάσης φύσεως ορατά και αόρατα μιαρά στοιχεία και κακοποιά πνεύματα.
Σε μερικές περιπτώσεις μάλιστα πετάνε μέσα τους παλιά παπούτσια. Αυτό ως μέσο προστασίας εναντίον ενός τοπικού δαίμονα χαμηλής κλάσεως, που ακούει στ’ όνομα Χαμοτσάρουχος. Όχι ιδιαίτερα γνωστός, ο Νικόλαος Πολίτης τον αναφέρει στη συλλογή του με τις παραδόσεις του Ελληνικού λαού και τον περιγράφει ως ένα είδος Σειληνού ή Σάτυρου. Είναι τριχωτός σα ζώο, με κέρατα, μούσι και φωνή τράγου.
Κυνηγά τις λεχώνες και τις εγκυμονούσες τις οποίες χτυπά στην κοιλιά με τα κέρατά του ενώ κυνηγά και τα κορίτσια χωρίς να τα κουτουλάει όμως, γι’ αυτά έχει άλλους νοσηρούς σκοπούς. Το μόνο που δεν αντέχει είναι η βρώμα από τον καπνό των καμένων παλιών παπουτσιών, σαν τους βρυκόλακες με τα σκόρδα ή τους καλικάντζαρους με τον αγιασμό.
Γι’ αυτό καλού κακού όσοι/ες έχετε κανένα ζευγάρι παπούτσια αρκετά κατεστραμμένο για το χαρίσετε σε κάποιον ξυπόλητο, αν βρεθείτε σε κάποια από τις Τζαμάλες των Ιωαννίνων πετάχτε το μέσα. Κι αν δείτε κάποιον με αποκριάτικη μάσκα να δυσανασχετεί και να φεύγει, χαμογελάστε πλατιά και συνεχίστε το γλέντι.
